Cây đa là loại cây thuộc họ dâu tằm và thuộc chi Ficus. Cây có nhiều tên gọi khác nhau như cây da, cây hải sơn, cây dong vv. Đây là giống cây cổ thụ khổng lồ sống và sinh trưởng mạnh cho tán lá xòe có khi đến vài trăm mét vuông. Cây đa – bên nước – mái đình đã trở thành biểu tượng của làng quê Bắc Bộ, cây đi vào cả thơ ca, văn học. Mặc dù thân thuộc là thế nhưng cũng còn nhiều điều có thể ta chưa biết về loài cây này. Trong bài này mình cùng tìm hiểu về cây đa nhé.
Đặc điểm của cây đa
Nhiều người thường nhầm cây đa với cây sanh tuy nhiên trên thực tế thì hai loại này cùng chi nhưng có tên khoa học khác nhau hoàn toàn.
Nguồn gốc của cây đa
Trong họ nhà đa có khá nhiều loại khác nhau như đa trơn, đa búp đỏ, đa đàng vv. Về nguồn gốc xuất xứ thì hiện nay còn có nhiều quan điểm khác nhau. Theo nhiều người cây đa có nguồn gốc từ Ấn Độ nơi có phật giáo bắt nguồn. Có quan điểm lại cho rằng cây đa có nguồn gốc trong một khu vực rộng lớn của Châu Á.
Đặc tính về hình thái, sinh trưởng của cây đa
Cây đa có phương thức sinh trưởng và phát triển khá đặc biệt. Chúng bắt đầu sự sống từ việc trồng từ hạt. Hạt có thể sống trên các loại cây khác (giá thể). Sau đó khi cây phát triển đến một giai đoạn nhất định sẽ tự phát triển các tua rễ khí từ cành cây. Các rễ khí này sẽ phát triển thành thân cây thực thụ khi chúng vươn chạm xuống đất. Cây chủ cuối cùng sẽ bị bóp ghẹt hay bị phân chia ra bởi sự phát triển nhanh của cây đa.
Với đặc tính này cho phép một cây có thể vươn tỏa ra một diện tích rất rộng đến vài trăm mét trong tự nhiên. Trên thực tế người ta tìm thấy cây đa lớn nhất ở ấn Độ có đường kính tán lên đến 800m xung quanh thân chính của nó.
Cây đa có hệ lá to bản hình bầu dục dài và có gân bên dưới mặt lá. Lá màu xanh bên trong có chứa nhiều tinh thể canxi cacbonat và được gọi là nang thạch. Búp cây mọc ở ngọn thường rụng sớm và bao bọc lấy chồi tận cùng. Khi lá nở thì sẽ bị rụng xuống.
Cây đa được trồng làm cây cảnh bonsai rất bắt mắt
Cây đa có mấy loại, đằng điểm của từng loại
Cây đa có rất nhiều giống khác nhau, trong đó chia làm 2 loại chính: một loại là cây đa Việt Nam và một loại khác là cây đa cảnh. Trong đó, cây đa Việt Nam chính là loại cây đa cổ thụ thường xuất hiện ở mỗi làng quê Việt Nam với nhiều cây đa có tuổi đời hàng trăm năm tuổi. Loại còn lại là cây có kích thước nhỏ trồng làm cảnh, trang trí sân vườn, trong nhà hoặc bàn làm việc,…
Cây đa Việt Nam
Ở nước ta hình ảnh cây đa đã gắn liền với tuổi thơ của nhiều thế hệ người dân. Chúng được trồng nhiều ở nhiều đình, chùa hoặc đầu làng. Hầu như ở địa phương nào cũng có những cây đa cổ thụ nằm bên cạnh các di tích. Người ta quan niệm rằng cây đa cổ thụ biểu trưng cho sự trường tồn, sức dẻo dai và dũng mãnh để bảo vệ người dân làng khỏi giông tố và mang lại vẻ bình yên.
Không chỉ có nhiều ý nghĩa về mặt tinh thần mà cây đa còn ẩn chứa nhiều công dụng mà bạn không ngờ tới. Rễ của cây đa thường được dùng để làm thuốc lợi tiểu và trị xơ gan khá tốt. Vỏ và cành cây thường dùng để ăn trầu và dịch ép của lá đa tươi còn được sử dụng để chữa bệnh kiết lị tiêu chảy khá tốt.
Cây đa cảnh khác
Cây đa trồng làm cảnh chúng ta thường thấy là các giống đa búp đỏ, đa cẩ thạch,… Cây đa cẩm thạch là loại cây cảnh để bàn được rất nhiều người ưa chuộng bởi đây là loại cây khoẻ, dễ trồng, dễ chăm sóc và có màu lá rất đẹp. Lá cây đa cẩm thạch có hình dạng giống với lá cây đa truyền thống của Việt Nam, chỉ khác về màu sắc và chiều cao cây trung bình chỉ từ 20-50cm
Cây đa búp đỏ là loại cây vừa có thể trồng để bàn làm việc, vừa trồng làm cây cảnh trang trí có chiều cao trung bình trên dưới 1m hoặc trồng làm cảnh quan trong công viên,… Lá của cây đa búp đỏ có hình dáng giống với cây đa truyền thống, mặt trên lá nhẵn màu xanh, mặt dưới có thể pha đỏ hoặc xanh thẫm. Búp bao chồi có màu đỏ thẫm, chính vì vậy loài cây này có tên gọi là cây đa búp đỏ.
Cây đa búp đỏ có lá xanh bóng trồng làm cảnh vô cùng đẹp mắt
Hình ảnh cây đa gắn liền với làng quê Việt Nam
Cách trồng và chăm sóc cây đa
Mang trong mình khả năng sinh trưởng và phát triển mạnh mẽ nên dù ở nơi nào cây đa cũng sống được. Chỉ cần một hạt đa rơi xuống đất gặp điều kiện thuận lợi thì sẽ bật chồi nảy thành cây con ngay. Cây dễ tính và không cần chăm sóc nhiều.
Nhân giống, cách trồng cây đa
Cây đa thường được trồng bằng cách chiết cành hoặc trồng bằng hạt. Thường trong tự nhiên cây đa được chim ăn quả và nhả hạt rơi xuống đất. Chúng sống kí sinh trên các cây khác và khi rễ của chúng bám được xuống đất thì sẽ sinh trưởng lấn át cả cây chủ.
- Điều kiện sinh thái của cây đa:
Ánh sáng: Cây đa thích điều kiện nhiều ánh sáng. Chúng phát triển mạnh mẽ nơi đủ sáng và nếu trồng nơi thiếu sáng cây không caovaf lá thẫm màu hơn.
Nhiệt độ và độ ẩm: Cây đa thích nhiệt độ không quá lạnh, thường từ 24-32 độ là hợp lý. Độ ẩm cao cây sẽ phát triển mạnh.
Đất trồng đa; Cây đa có thể trồng được trên nhiều loại đất từ đất thịt, đất mùn cho tới đất bị nhiễm mặn cây cũng phát triển xanh tốt.
Chăm sóc cây đa
Khi trồng bạn tiến hành trồng cây đa với loại đất bao gồm đất thịt, than bùn và cát to. Đa sinh trưởng nhanh và mạnh nên cứ 2 năm thay chậu một lần cho cây vào cuối mùa xuân.
Cây đa dễ trồng không mất quá nhiều công chăm sóc. Sau khi trồng trong đất một thời gian cây phát triển cao khoảng mét rưỡi bạn tiến hành tỉa thưa cây để trồng. Do là cây cổ thụ nên trồng mật độ khoảng cách nên rộng rãi. Thời tiết khắc nghiệt cây cũng sinh trưởng và phát triển được. Cây đa trồng cảnh có thể sống được gần như hoàn toàn trong nước.
Định kì hàng năm cắt tỉa cho cây đa. Khi còn bé thân cây khá dễ uốn và tạo dáng. Bạn có thể dùng kìm và dây cuốn để tạo dáng cho cây. Khi cây đã tạo được dáng cố định bạn tiến hành dùng kéo tỉa bớt lá khô héo, lá già chỉ để lại lá cây xanh tốt để nuôi.
Hình ảnh cây đa cổ thụ tại một làng quê
Bón phân cho cây đa
Trong thời gian cây đa sinh trưởng bạn tiến hành bón phân cho cây sau khoảng 20 ngày từ mùa xuân tới mùa thu. Các cây lớn hơn thì định kì 2 tháng bón cho cây một lần. Phân có thể là phân chuồng hoai mục, phân NPK hòa vào nước tưới quanh gốc cây.
Tuy sinh trưởng mạnh mẽ nhưng cây đa cũng khá nhạy cảm với điều kiện thay đổi về nhiệt độ. Nếu nhiệt độ thay đổi đột ngột cây có thể bị rụng lá và phát triển kém. Vào mùa đông bạn cần chuyển cây ra nơi ấm áp có nhiều ánh sáng để cây không bị lạnh. Tưới nước định kì để cây điều hòa nhiệt độ được tốt hơn.
